İNSAN VE TOPLUM - ÜNİTE 6-

DEMOGRAFİ VE NÜFUS

                  Doğum, göç ve ölüm=bu temel süreçlere demografik süreç denir.

                   NÜFUS YAPISINI OLUŞTURAN SÜREÇLER

Temel biyolojik özellikler yaş ve cinsiyettir.

Yaş ve cinsiyet

            Yaş yapısı genellikle 5 sınıf aralığının oluşturduğu gruplar halinde verilir(örn=25-29 yaş grubu).

            Bağımlılık oranı=her 100 çalışabilir durumda olan düşen bağımlı sayısı olarak yorumlanır

Bağımlılık oranının yüksek olması, o ülkenin gelişmekte olan ülkeler arasında olduğunu gösterir.

            15 yaşından küçük nüfusun yaygın olduğu ülkeler AFRİKA, ASYANIN BİR KISMI, LATİN AMERİKA ve KARAİPLERdir.

YAUKEY ve ANDERTAN’a göre=nüfusun yaşlı olması gelişmişlik göstergesidir

            Haneler-toplumsal birimlerdir.

            Toplumsal tabakalaşmayı ölçen 2 değişken vardır. MESLEK ve GELİRdir

KABA DOĞUM HIZI: bir yıl içinde tüm yaş grubundan annelerin yaptıkları doğum sayısının genel nüfusa oranıdır.(her 1000 kişiye göre oranı gösterir)

GENEL DOĞURGANLIK HIZI: kadınların doğurganlık yaşı olarak 15-49 değil 15-44 yaş aralığı kabul edilen oranıdır.

YAŞ GRUPLARINA GÖRE DOĞURGANLIK HIZI(YGGDH)

1 yıl boyunca, bir yaş grubunda yer alan kadınlara düşen doğum sayısıdır,yıl ortalamasındaki sayı dikkate alınır (HER 1000 KADIN)

TOPLAM DOĞURGANLIK HIZI

Doğurganlık hızının aralıklı toplamı (WEİGHTEDSUM) alınarak yaş grubunun sınıf aralığını oluşturan 5 ile çarpılır. (örn:A ülkesi TDH=444x5= ? gibi)

NÜFUS KURAMLARI

MALTHUS: yiyecek üretimi aritmetik oranla arttığı bu nedenle toplumlarda nüfus artışını kontrol edecek mekanizmalar geliştirildiğini öne sürer

SADLER: doğurganlığın nüfus ile ters orantılı olduğunu öne sürer

DOUBLEDAY: beslenme türünün doğurganlığı etkilediğini öne sürer

DUMANT: sosyal damarların yoğun olduğu yerlerde doğurganlık düşüktür der.

FETTER: doğurganlıkta insan davranışlarındaki iradenin belirleyici olduğunu öne sürer

NİTTİ: bireyselliğin yüksek olduğu toplumlarda doğurganlık düşüktür der.

BRETTANO: zevke düşkün insanın artan zenginlikle farklı eğlencelere yöneldiği için doğurganlık düşer der.

UNGERN-STENBERG: akılcı zihniyetin topluma hakim olmasıyla düştüğünü öne sürer.

            ‼nüfus kuramları arasında en ünlüsü MALTHUS’unkidir

NÜFUS ARTIŞININ SINIRLARI:

MALTHUS(nüfus ilkesi üzerine bir çalışma adlı eseri vardır)

*yiyecek insan için zorunludur.

*cinsler arası çekim (tutku) zorunludur.

            Sefalet bu kanunun yüksek sonucudur, ahlak düşkünlüğü ise yüksek ahlakın sonucudur.

MALTHUS’a göre nüfus artışını kontrol etmek üzere 2 kontrol mekanizması olabilir

1-ölüm hızını artıran pozitif kontrol mekanizması

2-doğum hızını düşüren önleyici kontrol mekanizması

(1803 de eklediği) 3- ahlaki kısıtlama

YOĞUNLUK

            1-Doğurganlık nüfus yoğunluğu ile ters orantılıdır.

            2-doğurganlık ölüm hızı ile doğrudan değişir(doğurganlık+ ise ölüm hızı + dır)

BESLENME PRENSİBİ

THOMAS A DOUBLEDAY: bitkiler ve hayvanlar üzerinde beslenmenin yarattığı etkileri inceleyerek elde edilen sonuçları insanların doğurganlığı içinde geçerli olduğunu savunur.

SOSYAL DAMARLAR

DUMANT: bir toplum üyesinin o toplumun değerlerine göre saygınlık kazanabilmek için, ortaya çıkan bireysel dürtülerdir.

                  Kişisel gelişimi engellenen insan hayvansal dürtülere boyun eğer. Sosyal damarlar etkinse sosyal hareketlilik yüksektir.

DUMANT: yüksek doğurganlığın nedeni yoksulluk ve cehalettir.

ARTAN BİREYSELLİK KURAMI

FRANCESCO S. NİTTİ: bireyselliğin etkisini inceler. NİTTİ’nin ideal toplumunda zenginlik dağıtılır ve sosyal damarlar artar.

ARTAN ZENGİNLİK KURAMI

L. BRANTENOYA: insanoğlu zevk düşkünüdür. Zenginlerde; çocuk mükemmelleştirilecek birey olarak görülür.

BRANTENOYA:“yoksullarda sevk seçim imkânı yoktur, yüksek doğurganlığın nedeni cehalettir” der

DOĞURGANLIKTA AZALMA VE AKILCILIK

RODERİCH-STENBERG: “yalnız zenginler değil proletarya(işçi sınıfı) arasında da doğurganlıktaki düşüşün nedeni biyolojik değil zihinseldir” der.

Kadınlar erkekleşmeye başlamıştır burjuvazideki düşük doğurganlığın nedeni budur.

ÖLÜM VE MORBİDİTE

*sonu ölümle bitecek olan hastalıkları, salgınları açıklar

MORBİDİTE HIZI:

VAKA ÖLÇÜMÜ: belli bir zamanda bir hastalıkla ilgili teşhis

YAYGINLIK ÖLÇÜMÜ: Belli bir hastalığa sahip olan bireylerin nüfus içindeki oranı.

KABA ÖLÜM HIZI

YAŞA BAĞLI ÖLÜM HIZI:

Çocuk ölümleri için 3 temel kategori kullanılır

1-YENİ DOĞAN: yaşamın ilk gününden 28. gününe kadar

2-BEBEK: yaşamın ilk yılı.

3-ÇOCUK: yaşamın ilk yılından 5. yılına kadar olan zamanı kapsar.

GÖÇ ÖLÇÜMLERİ

GELEN GÖÇ: bir grup insanın, bir nüfusun ya da alt nüfusun yerleştiği bölgeye yerleşmek amacıyla gelmesidir.(gelen göç hızı: gelenlerin sayısı/yerleşim yerindeki nüfusx1000)

GİDEN GÖÇ: bir grup insanın başka bir yere yerleşmek için, belirli bir bölgeden gitmesidir.(GİDEN GÖÇ: giden sayısı/yerleşim yerindeki nüfusx1000)

NET GÖÇ:belli bir zaman diliminde, bir coğrafi bölge için gelen ve giden arasındaki fark(gelen göç+giden göç sayısı/toplam nüfus x1000)

KATKILI (GROSS)GÖÇ: belli bir zaman aralığında, gelen, giden göçün toplamıdır(gelen+giden/toplam nüfusx1000)