Türk Dili 1

TÜRK DİLİ - 1  / Ünite - 1 DİL ve KÜLTÜR

Meral hanıma teşekkürlerimizle

Ölçünleştirme (Standartlaştırma) : Bir dil topluluğunda söyleyiş yazım ve söz varlığı vb. belirli alanlarda ortak ve resmi kabulün sağlanmasıdır

Bilimsel Bakımdan Dilin Özellikleri

1. Dil, bir sistemdir. (Ses, biçim, söz dizimi, anlam vb. altı sistemlerin oluşturduğu bir bütündür)

2. Dilin temeli sestir, doğal olarak öncelikle sözlü anlatım aracıdır.

3. Dilde nedensizlik ilkesi esastır. ( Gönderge, gösteren ve gösterge vardır. Ağaç sözcüğüyle ağaç arasında bir nedensellik ilişkisi yoktur)

4. İlkel dil, gelişmiş dil ayrımı yoktur.

5. Dilin üretim yetisi sınırsızdır. (Sınırsız sözcük oluşturulur, cümle kurulur ve anlama yetisi vardır.)

6. Her dil, ait olduğu toplumun gereksinimlerine cevap verebilecek yeterliktedir.

7. Dil, toplumsal katmanlara göre değişir. (Dil ; ağız, şive, lehçe gibi "değişke"lerden oluşur. )

                *SAUSSURE ; dil, aynı zamanda bir toplumsal olgudur. Dil yalnızca bölgeden bölgeye değil, etnik ve sosyoekonomik nedenlerle de farklılaşır. Egeli bir Türk ile Karadenizli bir Türk aynı kentte yaşamalarına karşı farklı biçimlerde konuşabilir.)

                * Kod Değiştirme : Konuşurların eş zamanlı olarak bir dilden diğer dile veya bir dil değişkesinden diğer dil değişkesine geçmesidir.

8. Ana dili, öğrenilen değil; edinilen ve kuşaktan kuşağa aktarılan bir sistemdir.

                * CHOMSKY ; Dil edinim aygıtı : Dil bilimcilerinin yüzyıllardır süren sistemli çalışma sonucunda bile ulaşamadıkları dil bilgisi kurallarını, yeni doğmuş ve zihni gelişimini bile henüz tamamlamamış bir çocuğun bikaç sene zarfından edinmesi, ancak doğuştan gelen, dile özgün kurallarla donatılmış içgüdüsel bir sistemtir. Bu aygıtın işlevi yaşın ilerlemesiyle yavaşlar.

9. Dil, toplumsal ve ulusal bir kurumdur.

10. Dil, insanı konu alan her bilim dalıyla yakından ilgili doğal bir iletişim aracıdır.

11. Dil, hem araç hem malzeme hem de bu aracıve malzemeyi kullanan sistemdir. (Dili yazılı ve sözlü biçimde kullanarak insan dili ile psikoloji arasındak ilişkileri, konuyla igili dil malzemesi aracılığıyla değerlendirebilir, inceleyebilir ve çözümleyebiliriz.)

12. Diller arasında benzerlikler ve ortaklıklar olabilir. (Türkçe birader, İngilizce brother vs.)

Dil-Düşünce ve Duygu Bağlantısı

Safir-Whorf Varsayımı : Kişinin konuştuğu dil ile o kişinin dünyayı nasıl algıladığı ve nasıl davrandığı arasında sistemli bir ilişki vardır. Örn. Yumurta ; yumrudan gelir, Arapçad rengi itibariyle, Farsçda tavuğun üreme ve üretme biçimiyle ilgilidir.

Eflatun ve Aristo : Düşüncenin dii belirlediği ve dilin yalnızca düşüncenin aktarım aracı olduğu görüşündedir.

Dillerin Doğuşu ile ilgili Kuramlar

*Tarih öncesi dönem, yaklaşık beş bin yıl önce Sümerlerin çivi yazısını icadıyla sona ermiş ve Eski Çağ başlamıştır.

*Bilinen en eski yazılı belge, Irak'ta eski bir Sümer kenti olan Kiş'te bulunan MÖ 3500 civarında, kireç taşı üzerine bir tür resim yazısı (piktogram) esasına daylı çivi yazısının ilk örneğiyle yazılmış Sümerce Kiş tabletidir.

*Yeryüzündeki bütün dillerin tek ana dilden geliştiğini ile süren tek köken kuramı ve bunun tam tersine, dillerin farklı dillerden geliştiğini ileri süren çok köken kuramı vardır.

CHOMSKY, başka bir gezegenden dünyaya ziyaretçiler gelse, bütün insan dillerini tek dil gibi görebileceklerini söyler.

*Dillerin doğuşuna ilişkin çıkmaz; HERDER : insanlar ancak dil aracılığıyla insandır, insanların dili keşfedebilmeleri için yine insan olmaları gerekir.

*Ding-dong kuramına göre ; dil ilkel insanın nesneleri sesle anlatmaya çalışmasından doğmuştur. Yansıma, ünlem ve etkileşim kuramı vardır.

*Üç büyük dine göre dilin kökeni Tanrısaldır ve tek köken kuramı vardır.

*Telegrafik konuşma ; çocuğun dil ediniminin belirli sürecinde iki sözcükten oluşan cümlelerle konuşmasıdır.

Dil Türleri

Ana Dil : Bir dilin veya dil ailesinin tarihi gelişim sürecinde kuramsal olarak var olduğu düşünülen en eski şeklidir. Örn, bütün Türk yazı dilleri İlk Türkçe ve Ana Türkçe dönemlerinden gelmiştir. İlk Türkçe döneminde aileden ilk ayrılan üye Ana Bulgarca, ikinci ayrılan Yakut Türkçesidir. Ana Türkçe ise modern Çuvaşça dışında bütün Türk dillerinin anasıdır. Avrupa, Hindistan ve İran'da konuşulan diller Hint-Avrupa ana dilinden gelmiştir.

Ana Dili : İnsanın ve genellikle annesi bebeklik döneminden birlikte olduğu dil doğluluğunun üyeleriyle etkileşim aracıığıyla edindiği dildir.

Diyalekt : "Ortak dil". Bu terim, ağız teriminin yerine de kullanılır. Batı dillerindeki diyalekt karşılığındaki lehçedir. KORKMAZ : Bir dilin tarihi, siyasi, sosyal ve kültüren nedenlerle değişik bölgelerde ses yapısı, şekil yapısı ve kelime hazinesi bakımından birbirinden ayrılan kollarda her biri.

Ölçünlü Dil : Yazı dili, edebi dil vb. şekilden adlandırılan dildir. Ölçünlü dil, bir bakımdan aynı dilin çatısı altındaki değişkelerin ortak dili, lingua francası ( Yoğun dil temaslarının bulunduğu bölgelerde, farklı dillerin konuşurlarının ortak iletişim aracı olarak kulandıkları dildir. Örneğin, günümüzde İngilizce). Ölçünlü dil şu aşamalarla gelişir ; seçim > kodlama > yerleştirme > seçkinleştirme

Yazı Dili ve Sözlü Dil : Yazı dili, halk arasında ve öğretim süreçlerinde en iyi, en doğru ve en güzel olarak nitelenen dildir, aynı zamanda ölçünlü dildir.

Argo ve Jargon : Argo ; her yerde ve her zaman kullanılmayan veya kullanılmaması gereken çoklukla eğitimsiz kişilerin söylediği söz veya deyim. Argonun prestiji ölçünlü dile göre düşüktür. Şöför argosu, gemici argosu) Jargon ; Aynı meslek veya toplumsal gruptaki insanların, temel kavramları itibarıyla ortak dilden ayrı olarak kulandıkları özel dildir.

İzole Dil : Bir dil ailesi içinde yer alan ancak coğrafi bakımdan ailenin diğer üyelerine komşu ya da yakın olmayan ya da eldki dil bilimsel verilere göre herhangi bir dil ailesi içinde yer almayan veya aynı dil ailesi çinde yakın akrabası bulunmayan dildir. Örn. Arnavutça ve Yunanca.

Kutsal Diller : Dil bilimsel bakımdan dillere kutsallık atfedilmez, ancak bazı dinlerin vaaz edidiği diller kutsal kabul edilir. Örn. Yahudilik için Klasik İbranice, Hinduizm için Sanskrit, Budizm için Prakrit (Pali) İslam dünyası için Klasik Arapça.

Siyasal ve Etnik Bakımdan Dil Türleri

Bölgeler üstü ölçünlü dil : Ağırlıklı olarak, herhangi bir bölgede değil, siyasal coğrafyanın tamamında kullanılan, yazılıve standartları bulunan dildir. Örneğin Doğu Karadeniz ağızları bu bölgeye, yazı dili ise bütün Türkiye'ye aittir.

Devlet Dili : Gerek ana dili konuşurları gerekse diğer dillerin konşurları tarafından devlet yönetiminde ve kamu alanında yasal ve zorunlu olarak kulanılması gereen dildir. Örn. Rusça, Rusya Federasyonunun devlet dilidir. Tatar Türkçesi Tataristan Cumhuriyetinde Rusça ile birlikte devlet dilidir.

Resmi Dil : Bir ülkenin tamamında veya bir bölgesinde yönetim dili olarak kullanıan ve yasal statüsü bulunan dildir. Örn. devlet dili İspanyolca, bütün İspanya'da geçerli resmi dildir.

Bölgesel Diller ve Bölgesel Olmayan Diller

Yerli Azınlık Dili: Aynı siyasi veya ulusal çevrede, genellikle belirli bir bölgede tarihin eski dönmlerinden bu yana yaşayan ve çoğunluğun dilinden farklı bir dili kullanan topluluğun dilidir. Devletin resmi dilinden farklı dillerdir.

Göçmen Azınlık Dili: Çeşitli nedenlerle yerli coğrafyalarını terk ederek başka ülkelere göç eden ve bulunduklarısiyasal coğrafyadaki resmi dilden farklı bir dili konuşan göçmen toplulukların dilidir.

Uluslararası Dil : Ticaret, bilim, diplomasi, eğitim, seyahat vb. amaçlarla farklı ülkelerdei dillerin konuşurları tarafından ortak anlaşma aracı olarak kullanılan dildir. (Küresel dil, ortak dil, lingua franca olarak da adlandırılır - İngilizce gibi)

Çalışma Dili: Resmi dilden farklı olarak ulusüstü, uluslararası kuruluşların kendi birimleri arasındak iletişimde yazılıve sözlü olarak yaygın biçide kullanıldığı dildir. Genellikle başta İngilizce, Fransızca, Almanca, İspanyolca, Rusça, Arapça kullanılır.

Yapay Diller : BAynı İnsanların iletişim engellerinin ortadan kaldırılması, insanların birbirlerini kolayca anlayabilmesi için oluşturulmuş dildir. Öğrenme kolaylığı yaygı ana dillere yakınlık, işlevsellik vb. sağlamak üzere ilk yapay dil VOLAPÜK 1880 yılında SCHLEYER tarafından, ESPERANTO 1887 yılında ZAMENHOF tarafından oluşturulmuştur.

Dillerin Sınıflandırılması

Köken Bakımından Dünya Dilleri : Çeşitli dillerin ortak birana dilden türediği esasına dayanır.

1.        Afroasya (Hami-Sami Dilleri) : Kuzey Afrika - Güneybatı Asya

Dilleri : Sami, Çad, Berber, Kuşi, Omo

*Sami dillerinin en önemli üyesiİslam öncesi dönemde Arap Yarımadasında konuşulan Arapça ve Yahudilerin dili İbranicedir.

2.        Altay Dilleri : Adını Altay dağlarından almıştır. Korece ve Japonca akrabası bulunmayan yalnız dillerdir.

Dilleri : Türk, Moğol, Mançu-Tunguz.

*Türkçe, yazı dili sayısı bakımndan en kalabalık dilidir.

*Moğol dili, Moğolistanda, Rusya ve Çinde konuşulur.

*Tunguz dili, Sahalin adaları, Orta ve Doğu Sibirya, Çin ve Moğolistanın kuzeydoğusunda konuşulur.

*Mançu dili, grubun en tanınan dilidir.

3.        Avustronezya (Malay- Polinezya) Dilleri: Malayca Malezya'nın, Endonezce Endonezya'nın resmi dilleridir.

4.        Çin- Tibet Dilleri : Çin dilleri ve Tibet-Burma dallarından Tibet-Burma dalı da Tibetçe ve Burmaca'dan oluşmaktadır.

5.        Hint-Avrupa Dilleri : Doğal sınırları : Doğu-batı ekseninde Doğu Türkistan yani Çin'in batı bölgesinden Avrupa'nın en doğusuna,

kuzey-güney ekseninde ise İskandinavya ve Kuzey Buz Denizi'nden Güney Afrika'ya, Güney Asya'ya değin uzanır.

               Avrupa Dilleri : Avrupada konuşulan dildir.

                                               Germen dilleri : Almanca, İngilizce, İsveçe, Norveççe, Danca ve İzlanda dili.

                                               Kelt dilleri : Galler dili, İrlanda dili, İskoçya'da Gaelik dili, Fransa'da Breton dili.

                                               Latin dilleri : Fransızca, İtalyanca, İspanyolca, Portekizce, Romence, İspanya'da konuşulan Katalanca.

                                               Baltık dilleri : Litvanya ve Latviya dilleridir.

                                               Slav dilleri : Doğu Slav dilleri, Batı Slav Dilleri ve Güney Slav dilleri olarak üçe ayrılır.

                                                              Doğu Slav dilleri : Rusça, Beyazrusça, Ukraynaca

                                                              Güney Slav dilleri : Bulgarca, Boşnakça, Hırvatça, Karadağca, Makedonca, Sırpça.

                                               Bağımsız diller : Avrupa'da iki yalnız dil : Arnavutça ve Yunanca. .. ve Kafkaslarda konuşulan Ermenice.

               Hint-İran Dilleri : Hint dilleri ve İran dilleri olarak ikiye ayrılır.

                                               Hint dilleri : Pakistan'ı büyük bir bölümü, Hindistan'ın merkezi ve kuzeyi, Nepal ve Bangladeş'te çok sayıda

                                                              yazı dilinden oluşur. Urdu dili (Pakistan) ve Hintçe de konuşur sayısı bakımından önemlidir.

                                                              Sanskrit, Hindistan'ın klasik dili, Pali ise Budizm öğretisinin dilidir.

                                               İrani diller : İran'ın resmi dili Farsçadır.

6.        Ural Dilleri : Fin-Ugur dilleri ve Samoyed dileri olarak ikiye ayrılır.

7.        Kafkas Dilleri : En önemli üyesi Gürcistan'ın resmi dili olan Gürcücedir. İkincisi Kuzeybatı Kafkas dilleridir (Doğu Kafkas, Nah-Dağıstan) Kuzeydoğu Kafkas dilleri Rusya'nın Çeçenya (Çeçence), Inguşetya (Inguşça) ve Dağıstan (Avarca)'da yazı ve konuşma dillerinden oluşur.

Yapı Bakımından Dünya Dilleri : Biçim bilgisel veya söz dizimsel olarak sınıflandırılır. Biçim bilgisel olarak diller :

Bitişken diller : Eklemeli dillerde üretim ve çekim eklerinin getirilmesi, yani eklenme yoluyla gerçekleşir. Türkçe sondan eklemeli ir dil olduğundan son eklenme olur. Fince, Macarca, Japonca hatta Afrika'da konuşulan Swahili dili yüksek derece eklemeli dillerdir.

İngilizce, Farsça gibi Hint-Avrupa dillerinde son eklenmenin yanısıra ön ekleme ve iç ekleme olur. Örn. anormal, deşarj ön ekleme.

Bükünlü diller : Yunanca, Latince, İngilizce, Rusça, Ukraynaca, Arapça, İbranice bükünlü dillerdir. Sözcüğün biçiminin değişmei, anlam ve dil ilgisel işlevin de diğiştiğini gösterir. Ünsüz sırası sabittir. Örn ; ktb (yazmak), mekteb, katib, mektub, mekteb

Yalınlayan diller : Bu dillerde çekim yoktur. Ek almaz, çekime girmez, tek heceli sözcükerin sıralanmasıdır. Sözcüğün biçimi değişmez veya gramatikal birim eklenmez. Çince, Tibetçe ve Vietnamca yalınlayan dllern örneklerdir. Tonlama ve vurgulama birinci derecede dil bilgisel işlevi vardır.

Söz Dizimi Bakımından Dünya Dilleri : Özne, Nesne ve Yüklemin dizilişine göre altı gruba ayrılır.

Türkçenin Dünya Dilleri Arasındaki Yeri

J.von STRAHLENBERG, Fin-Ogur, Türk ve Moğol dilleri arasındaki ortak özellikleri ve runik yazılı metinleri 1730 yılında İsveç'in Stokholm şehrinde yayımlanan eseriyle ilk kez dile getiren bilim insanlarından biriydi. Türkçenin, Moğolca ile tek bir dil olduğu varsayılan döneme "Ana Altayca Dönemi" denir. Türkçe ilk Türkçe adı verilen süreçte (Büyük Hun İmparatorluğu dönemi) bağımsız bir dil haline gelmiş, Avrupa Hun İmp. döneminde ise Ana Türkçe adı verilen süreç başlamış. Yazılı ilk Türkçe belgelerin bulunduğu Göktürk ve Uygur dönemlerine "Eski Türkçe Dönemi" denir.

Türk Yazı Dillerinin ve Lehçelerinin Sınıflandırılması

JOHANSON ve CSATO coğrafi, genetik ve tipolojik ölçütleri esas alarak Türk dillerini altı gruba ayırmış :

1.        Güneybatı (GB), Oğuz Türkçesi : Batı (b) ve doğu (d) olarak 2ye ayrılır.

GBb : Gagauzca, Türkiye Türkçesi ve Azerice

GBd : Türkmence

Salırca (Salarca) Oğuz grubundan gelişmiştir.

2.        Kuzeybatı (KB), Kıpçak Türkçesi : Batı (b), kuzey (k) ve güney (g) olarak 3e ayrılır.

KBb : Kumkça, Karaçay Balkarca, Kırım Tatarcası ve Karayca

KBk veya Volga (idil) : Kazan Tatarcası ve Başkurtça

KBg veya Aral-Hazar : Kazakça, Karakalpakça, Kıpçak-Özbek ve Nogayca

Kazakçaya yakın modern Kırgızca'da bu grupta değerlendirilebilir.

3.        Güneydoğu (GD), Uygur Türkçesi : Batı (b) ve doğu (d) olarak 2ye ayrılır.

GDb : Özbekçe ve Özbekçenin değişkeleri

GBd : Modern Uygurca, Sarı Uygurca, Salırca/Salarca

4.        Kuzeydoğu (KD), Sibirya Türkçesi : Kuzey (k) ve Güney (g) olarak 2ye ayrılır.

KDk : Sahaca (Yakutça) ve Dolganca

KDg : 4 alt gruba ayrılır.

               Sayan Türkçesi : Tuvaca ve Tofaca

               Yenisey Türkçesi : Hakasça, Şorca ve ilgili değişkeer

               Çulım Türkçesi : Küerik vd. değişkeler

               Altayca ve değişkeleri.

5.        Çuvaşça, Ogur/Bulgar Grubu : İlk Türkçe döneminde Türk dillerinden ayrılan Çuvaşça bu grubun tek yazı dilidir.

6.        Halaçça, Argu Türkçesi : Orta İran'da konuşulan Halaççanın Divanü Lugati't Türk'te Arguca olarak anılan dlin devamı olduğu düşünülmektedir.

Türkiye Türkçesi

Türk yazı dillerin ailesinin konuşur sayısı bakımından en büyük dili Türkiye Türkçesidir. Ayrıca KKTC'nin resmi dilidir.

Kosova'da Türklerin yoğun olduğu bazı yerel yönetimlerde beledye sınırları içinde Arnavutça ve diğer dillerle birlikte resmi dildir.

Dil ve Kültür İlişkisi

Kültür Nedir?

TDK : "Tarihsel, toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, sonraki nesillere iletmede kullanılan insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğin ölüünü gösteren araçların bütünü, hars, ekin."

MENGÜ : "Toplumun üyesi olarak insanoğlunun öğrendiği ya da kazandığı bilgi, sanat, gelenek görenek vb. yetenek, beceri ve alışkanlıkları içine alan karmaşık bir bütün"

DEVELİ : "İnsan başarılarının tümü"

KOCA : "Bir milletin uzun bir tarih içerisinde ortaya koyduğu, geliştirdiği ve tecrübe ile sağlamlaştırıp kesinleştirdiği maddi ve anevi değerler bütünü"

UYGUR : "İnsanın kendini kendi evinde duymasını sağlayacak bir dünya ortaya koyması"

MARDIN : "Toplumların eğitim, teknoloji, siyaset, hukuk, iktiat, sanat ve dine ilişkin sorunlarını çözdükleri kendilerine özgü yoldur."

Kültürel davranışlar, toplum tarafından üzerinde uzlaşı sağlanan, konsensüs (fikir birliği, uzlaşma, mutabakat) oluşturulan davranışlar bütünüdür ve bu nedenle toplumlar için bir çeşit kolektif bilinç (Durkheim'e göre bir toplumda ortak olanların temsilidir) oluştururlar.

EDWARD SAPIR : Kültürün 3 ayrı tanımından bahseder.

1. Bir insanın yaşamında miras edindiği, babadan oğula geçen maddi veya manevi unsurlar (Örn. Güney Afrikalıların avlanma yöntemleri)

2. Bireysel gelişmede yetkin örnek olma. (Kültürlü insan)

3. Bir toplumun sahip olduğu, diğer unsurlara göre daha değerli görülen, daha karakteristik, manevi anlamda daha önemli unsurlardır.

Yani SAPIR'e göre kültür ; Belirli bir grup insanı diğerlerinden farklı kılan, ayıran genel davranışlar ve yaşm tarzlarıdır ve o toplumun ürettiği uygarlığın belirgin, tipik göstergelerini de içine alır.

Kültürü Oluşturan Öğeler

Genel anlamda maddi (mimari, el sanatları geleneksel kıyafetler, araç gereçler gibi elle tutulur, gözle görülür) ve manevi (inançlar, dünya görüşleri, ahlak anlayışı, davranış kalıpları, ilişki örüntüleri) veya somut ve somut olmayan olarak sınıflandırılır.

Somut olmayan manevi kültür aktarımında dil (atasözleri, deyimler gibi) önemli rol oynar. Örn. Türk kültüründe kara haber, kara çalmak, kara kedi, karanın kötülük, uğursuzluk, sıkıntı çağrıştırdığını bildirir. Ama Çin kültüründe güven ve kaliteyi, Hindistanda mutsuzluk ve yas, İtalyada ölüm ve cenazedir.

Dil ve Kültür

Destanlar, halk masalları, atasözleri uzun yıllar nesilden nesile söz ile aktarılmıştır. İlk Türkçe yazılı metinlerimizden olan KülTigin, BilgiKağan ve Tonyukuk yazıtları, dilin görünümlerinden biri olan yazı ile muhafaza edlmiştir. Bu nedenle dil, kültürlerin hafızası sayılmaktadır.

Dil ve kültürel davranışla ve düşünme biçimleri arasındaki ilişkii tartışan kuramlardan biri :

WHORF HIPOTEZİ / SAPIR-WHORF HIPOTEZİ : Dil, düşünceyi, toplumsal davranışları ve toplumsal davranış örüntülerini belirleyen bir kalıptır. Bu durumda, bir dilin yapıı, o dili konuşanların dünya görüşlerini de belirlemekte ve biçimlendirmektedir. Düşünmek, rasyonel bir eylem olsa da o dilin gramerinden bağımsız değildir.

Kültürün dil üzerinde yansıma bulduğunu gösteren en tipk örnek tabular (bir kavramın söylenmesinin yasak olması) ve örtmece (dolaylı olarak söylenmesi) sözlerdir. Konuşulursa toplum bundan zarar görür, uğursuzluk getirir kaygılarından ileri gelir.

Dil ve Toplum

Toplum dil kullanımını iki yönde kontrol eder. Birincisi norm (önceden belirlenmiş kalıplar), ikincisi normlara uymak için motivasyon. Motivasyonar içinde bulunulan duruma uygun konuşma biçimlerinin seçilmesine yardımcı olur.

Durumsal dil türü : Konuşma ortamına ve iletişime katılanların durumuna göre tercih edilen bu konuşma stillerinin her biridir.

Toplumsal bağlam : Dil kullanımını etkileyen ve sözcelerin anlamlandırılmasında belirleyci olan unsurların genel adı.

Konuşma bağdaşması : İnsanların birbirleriyle konuşurken, konuşurun stilinın konuştuğu kişinin stiliyle birleşmesidir. Sen diyorsa, sen demesi gibi..

Toplumsal nezaket : Mesafe, saygı, yakınlık gibi toplumsal ilişkilerin iletişim kodunda karşılıklar bulduğu, stratejisi olan bir olgudur.

LEVINSON nezaketin 3 ana stratejisinden bahseder :

1. Negatif nezaket (Resmi strateji ; Kapıyı kapatabilir misiniz?)

2. Pozitif nezaket (Sosyal mesafenin azaldığı ; abla ekmeee uzatsanaaa! )

3. Örtük nezaket

Toplumsal Ağ : İnsanlar arasındaki ilişkilerin yapısı ve türü arasındaki farklılıklar : Yakınlık/kaynaşma biçiminde ise yoğun ve çok yönlü bir toplumsal ağa işaret eder. Örn. iki kişi hem işyerinde arkadaştır hem de komşudur.

* Toplum dil bilimi son zamanlarda kadın ve erkeklerin dillerinde yapı, söz varlığı, stil farklılıklarının olup olmadığını inceler. Mesela, kadınlar, erkeklere göre leylak rengi, cam göbeği vs. ayrıntılı renk söyler. Yani kadınlar erkeklere göre daha dolaylı konuşma biçimine sahiptir. Sonuç olarak kadınlar ve erkeklerin farklı sosyalleşme süreçleri vardır.